Ένα υγιές πουλί πρέπει να έχει λαμπερά μάτια και να είναι ζωηρό με καθαρά, καλοφτιαγμένα γυαλιστερά φτερά, σφιγμένα πάνω στο σώμα. Τα άρρωστα πουλιά έχουν συνήθως "φουσκωμένα" τα φτερά τους για μεγάλες χρονικές περιόδους. Όταν ένα πουλί "φουσκώνει" σημαίνει συνήθως ότι κρυώνει και με τον τρόπο αυτό παγιδεύει την θερμότητα του σώματος, δημιουργώντας ένα στρώμα θερμού αέρα γύρω του. Το πουλί κλείνει επίσης τα μάτια του παίρνοντας μια νυσταλέα μορφή. Τα πουλιά που κουρνιάζουν στον πάτο του κλουβιού και είναι πολύ "φουσκωμένα", είναι σοβαρά άρρωστα. Τα βρώμικα άτακτα φτερά, μπορεί να είναι μια ένδειξη ελλιπούς αυτοπεριποίησης εξαιτίας κάποιας ασθένειας, τραυματισμών εξαιτίας κακών συνθηκών στέγασης ή "συναισθηματικής έντασης". Το λέκιασμα των φτερών επάνω από τα ρουθούνια, είναι ένδειξη ρινίτιδας (ρινική καταρροή). Η συγκόλληση μεταξύ των φτερών, εμφανίζεται συνήθως μετά από εμετό. Τα φτερά γύρω από τον πρωκτό, πρέπει να είναι καθαρά. Η ύπαρξη περιττωμάτων στη γύρω περιοχή, θα μπορούσε να είναι μια ένδειξη εντερικής μόλυνσης
Στάση
Το πουλί πρέπει να διατηρεί μια ορθή θέση στο κλαδί, το βάρος του να κατανέμεται ομοιόμορφα στα πόδια, οι άκρες των φτερών να διασχίζουν κατά μήκος την πλάτη και τα φτερά της ουράς να διατηρούν μια ευθεία γραμμή με την πλάτη. Τα άρρωστα πουλιά "κάθονται" είτε με το ένα, είτε με τα δύο φτερά γερμένα και με την ουρά να κατευθύνεται προς τα κάτω. Ένα πουλί που κατευθύνει την ουρά του προς τα κάτω, μπορεί να έχει αναπνευστικό ή κοιλιακό πρόβλημα (μόλυνση). Μπορεί επίσης για τον ίδιο λόγο, να τινάζει νευρικά την ουρά του πάνω κάτω. Η αστάθεια ή η χαμηλή στάση στο κλαδί, είναι σημάδια ασθένειας. Ένα πουλί με σοβαρή αναπνευστική ή κοιλιακή ασθένεια, μπορεί να διατηρεί μια οριζόντια θέση στο κλαδί. Η ανησυχία, η μετατόπιση του σωματικού βάρους ή η στήριξη στο ένα πόδι, μπορεί να δείχνει πόνο ή δυσκινησία λόγω ασθένειας ή τραυματισμού. Στα παπαγαλάκια η παράλυση ή η αδυναμία σε ένα πόδι μπορεί να οφείλεται σε όγκους στα νεφρά.
Συμπεριφορά
Οι αλλαγές στη συμπεριφορά των πουλιών μπορούν να οφείλονται σε κάποιο πρόβλημα. Η μειωμένη δραστηριότητα, ένα πουλί που δεν είναι πλέον εύθυμο, που τραγουδάει λιγότερο ή και καθόλου, μπορεί να είναι πρόωρες ενδείξεις ασθένειας. Οι αλλαγές στην προσωπικότητα μπορούν επίσης να παρέχουν πρόωρες ενδείξεις, όπως η επιθετικότητα, η ξαφνική αλλαγή ενός φιλικού πουλιού που γίνεται επιθετικό/οξύθυμο και θέλει να παραμείνει μόνο.
Ράμφος
Το ράμφος αναπτύσσεται συνεχώς και με την φυσιολογική δραστηριότητα θα πρέπει να φθείρεται. Εάν αυτό δεν συμβαίνει και το ράμφος εξακολουθεί να αναπτύσσεται τότε θα πρέπει να το περιποιείστε. Εντούτοις, η αλλαγή στην ποιότητα του ράμφους ή η ξαφνική γρήγορη και ανώμαλη αύξησή του, θα μπορούσε να είναι ένδειξη ασθένειας. Παραδείγματος χάριν, στην αύξηση του λίπους στο ήπαρ (κυρίως στα παπαγαλάκια που τρώνε μόνο σπόρους) το ράμφος υπεραναπτύσεται και εμφανίζονται μαύρα/καφετιά σημάδια σε αυτό, καθώς επίσης και στα νύχια. Επομένως, να μην επαναπαύεστε στη σκέψη ότι ένα υπεραναπτυγμένο ράμφος οφείλεται μόνο "στην μη χρησιμοποίηση σουπιοκόκκαλου". Πάντα να ελέγχετε για οποιαδήποτε ασυνήθιστα σημάδια, απολέπιση ή αλλοίωση του σχήματος.
Πόδια
Οι μολύνσεις των ποδιών εμφανίζονται παρά τις προφυλάξεις. Πληγές πίεσης στο κατώτατο σημείο των ποδιών μπορούν να αναπτυχθούν από ακατάλληλα "ξυλάκια". Διατηρείτε τα καθαρά και χρησιμοποιείτε διαφορετικά μεγέθη. Εάν παρατηρήσετε στήριξη στο ένα πόδι, ερυθρότητα, πρήξιμο, χωλότητα ή πληγές στα πόδια, θα πρέπει να υπάρξει άμεση κτηνιατρική παρακολούθηση. Ο μόνος σκοπός της επίδεσης των ποδιών είναι για την παροχή πρώτων βοηθειών και πρέπει να αφαιρείται το συντομότερο προς αποφυγή προβλημάτων. Πολύ συχνά βλέπουμε ερεθισμό του ποδιού λόγω της επίδεσης ή τραυματισμούς (όπως σπάσιμο ή εξάρθρωση) λόγω σκαλώματος του επιδέσμου σε κάποιο αντικείμενο. Εάν η επίδεση είναι απαραίτητη πάντα να ελέγχετε αν υπάρχει ελευθερία κίνησης ή οποιαδήποτε ασυνήθιστη ενόχληση. Το ασυνήθιστο λέπισμα και απολέπιση των ποδιών μπορεί να οφείλεται σε διατροφικό πρόβλημα ή παρασιτική προσβολή και πρέπει να αξιολογείται κατάλληλα. Μεγάλη προσοχή θα πρέπει να λαμβάνεται κατά την εφαρμογή κρέμας ή αλοιφής σε ένα πουλί. Μην εφαρμόζετε ποτέ στα φτερά δεδομένου ότι θα εξαπλωθεί και θα καταστρέψει την μονωτική ιδιότητα των φτερών. Εάν πρόκειται να χρησιμοποιηθεί στα πόδια, εφαρμόστε με φειδώ.
Αναπνευστική οδός
Όταν αναπνέει ένα πουλί δεν καταβάλει μεγάλη προσπάθεια. Όταν αναπνέει δύσκολα ενώ βρίσκεται σε ανάπαυση ή βαριανασαίνει παρατεταμένα μετά από άσκηση, τότε μπορεί να υπάρχει πρόβλημα. Οποιοσδήποτε ήχος ακούγεται κατά την αναπνοή όπως κροτάλισμα, ή συχνό φτέρνισμα είναι σημάδι ασθένειας. Ένα πουλί πρέπει να αναπνέει χωρίς περίεργους αναπνευστικούς ήχους.
Οι μολύνσεις του ανώτερου αναπνευστικού εμφανίζονται πολύ συχνά στα πουλιά. Η ρινική καταρροή μπορεί να εμφανιστεί ως υγρό με λέκιασμα των φτερών επάνω από τα ρουθούνια. Η επιπεφυκίτιδα (κόκκινο μάτι) μπορεί να εμφανιστεί με πρησμένα, κοκκινισμένα βλέφαρα και δάκρυα γύρω από τα μάτια. Πρόωρα σημάδια επιπεφυκίτιδας είναι το συχνό άνοιγμα-κλείσιμο ή το μερικό κλείσιμο των ματιών για παρατεταμένες περιόδους. Εάν η κατάσταση επιδεινωθεί και δημιουργηθεί ιγμορίτιδα, μπορεί να υπάρξει διόγκωση γύρω από τα μάτια. Η έγκαιρη αναγνώριση αναπνευστικής ασθένειας είναι σημαντική, επειδή το πύον στα πουλιά δεν είναι υγρό αλλά "κρεμώδες". Κατά συνέπεια όταν συσσωρεύεται στην αναπνευστική οδό και τους αερόσακους, η αφαίρεσή του είναι πολύ δύσκολη.
Ένα πουλί που έχει δύσπνοια, λαχανιάζει και αναπνέει με το στόμα ανοικτό, είναι εξαιρετικά άρρωστο και πρέπει να αντιμετωπιστεί με μεγάλη προσοχή. Δεν είναι απαραίτητο όλα τα πουλιά με αυτά τα συμπτώματα να έχουν αναπνευστική λοίμωξη. Υπάρχει η πιθανότητα, ο χώρος που καταλαμβάνουν τα σπλάχνα στην κοιλιακή χώρα, να μην επιτρέπει την πλήρη διόγκωση των αερόσακων, με αποτέλεσμα η ροή του αέρα μέσω των πνευμόνων να είναι μειωμένη. Οι καρδιακές παθήσεις στα πουλιά μπορούν επίσης να προκαλέσουν δυσκολία στην αναπνοή.
Η μεγάλη αναπνευστική δυσκολία μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη κυάνωσης, που εμφανίζεται με ένα γαλαζωπό χρώμα στο δέρμα των ποδιών και του ράμφους. Εντούτοις, θα πρέπει να το ξεχωρίσετε από το κανονικό γαλαζωπό χρώμα των ποδιών μερικών πουλιών, ιδιαίτερα κάποιων ειδών μικρών παπαγάλων.
Το συνεχές "σφύριγμα" που ακούεται μερικές φορές στα παπαγαλάκια, μπορεί να οφείλεται σε βρογχοκήλη και πίεση του διευρυμένου θυρεοειδούς αδένα στην τραχεία. Η κατάσταση αυτή αντιμετωπίζεται ικανοποιητικά με θεραπεία ιωδίου.
Πεπτική οδός
Κατανάλωση τροφής
Ένα πουλί που δεν τρώει αρκετά, διατρέχει μεγάλο κίνδυνο λόγω του πολύ γρήγορου μεταβολικού ρυθμού του και η κατάστασή του μπορεί να επιδεινωθεί γρήγορα. Είναι σημαντικό να ελέγχετε καθημερινά αν το πουλί σας τρώει και αν ναι, πόσο. Ένα πουλί μπορεί να τσιμπάει μέσα στην ταΐστρα αλλά στην πραγματικότητα να μην τρώει. Σιγουρευτείτε εάν οι σπόροι ξεφλουδίζονται ή εάν απλώς ρίχνονται από την ταΐστρα στο πάτωμα του κλουβιού. Μερικές φορές ένα πουλί μπορεί να ξεφλουδίσει το σπόρο αλλά να μην τον φάει. Ελέγξτε την ταΐστρα και τον πάτο του κλουβιού για φλούδες σπόρων και σιγουρευτείτε επίσης ότι δεν υπάρχει μεγάλη ποσότητα ξεφλουδισμένου σπόρου.
Εάν υπάρχει ξεφλουδισμένος σπόρος στον πάτο του κλουβιού, πρέπει να καθοριστεί εάν το πουλί δεν τρώει τον σπόρο, τον αναμασά ή τον εμεί. Το αναμάσημα εντάσσεται στη φυσιολογική ερωτοτροπική συμπεριφορά. Κατά τη διάρκεια της ερωτοτροπίας, αναμασημένοι σπόροι μπορούν να εντοπιστούν σε διάφορα σημεία του κλούβιου. Εντούτοις, αν το πουλί κάνει εμετό τους σπόρους, εμφανίζονται κολλώδεις σωροί σε όλο το κλουβί (συχνά στα κάγκελα του κλουβιού). Επιπλέον απόδειξη εμετού είναι τα κολλημένα μεταξύ τους φτερά της κεφαλής.
Η άμμος είναι ένα αμφισβητούμενο θέμα. Εντούτοις τα άρρωστα πουλιά, ειδικά εκείνα με γαστρεντερικά προβλήματα, τείνουν να υπερκαταναλώνουν άμμο. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε ενσφήνωση/απόφραξη. Πολύ συχνά θεωρείται ότι ένα άρρωστο πουλί τρώει, όταν στην πραγματικότητα καταναλώνει μόνο άμμο. Κατά συνέπεια η υπερβολική κατανάλωση άμμου θα μπορούσε να είναι ενδεικτική ενός προβλήματος. Ο καλύτερος τρόπος για να ελέγξετε εάν ένα πουλί τρώει ή όχι αρκετά και εάν τα τρόφιμα περνούν μέσω της κανονικής οδού, είναι να ελέγχετε τα περιττώματα καθημερινά. Αργότερα θα συζητήσουμε αυτό το θέμα λεπτομερώς.
Κατανάλωση ύδατος
Αν και φαίνεται ότι τα πουλιά δεν πίνουν μεγάλη ποσότητα νερού, εντούτοις απαιτούν φρέσκο και καθαρό καθημερινά. Τα πουλιά που αρχίζουν να πίνουν υπερβολική ποσότητα νερού, μπορεί να πάσχουν από μια μεταβολική διαταραχή (όπως ο διαβήτης), νεφρική ή πεπτική ασθένεια. Πρέπει να έχετε μια αίσθηση για την καθημερινή κατανάλωση ύδατος. Δεν θα πρέπει όμως να καθορίσετε ένα ακριβές ποσό κατανάλωσης, δεδομένου ότι μια ποσότητα θα χαθεί λόγω της εξάτμισης.
Αξιολόγηση των περιττωμάτων
Τα περιττώματα είναι ένας άριστος δείκτης της κατάστασης υγείας των πουλιών. Οι αλλαγές στην εμφάνιση των περιττωμάτων ή στην ποσότητά τους, μπορούν να είναι πρόωρα σημάδια ενός προβλήματος. Πρώτα απ' όλα αποκτήστε μια αίσθηση για το τι είναι φυσιολογικό για τα πουλιά σας. Ελέγχετε τον πάτο των κλουβιών καθημερινά. Η καθημερινή ποσότητα των περιττωμάτων πρέπει να είναι αρκετά συνεπής. Η μείωσή τους δείχνει μειωμένη πρόσληψη τροφής και θα πρέπει να σας προειδοποιήσει για πιθανή ασθένεια. Παραδείγματος χάριν, ένα υγιές πουλί πρέπει να έχει περισσότερες από 30-40 κουτσουλιές την ημέρα. Επίσης η εμφάνιση τους πρέπει να είναι κατά προσέγγιση η ίδια. Η ποσότητά τους αλλάζει ανάλογα με την ποικιλία των τροφών που καταναλώνονται, αλλά εάν δεν υπάρχουν οποιεσδήποτε ασυνήθιστες διαιτητικές αλλαγές και τα περιττώματα εμφανίζονται σημαντικά αλλαγμένα, τότε μπορεί να υπάρχει πρόβλημα.
Συστήνουμε να τοποθετείτε ένα φύλλο χαρτί στους πάτους των κλουβιών, έτσι ώστε να μπορείτε να παρατηρείτε τα περιττώματα εύκολα σε καθημερινή βάση και να αλλάζετε τα χαρτιά καθημερινά. Εάν χρησιμοποιείτε ροκανίδια, η εμφάνιση και η ποσότητα των περιττωμάτων δεν μπορεί να καθοριστεί εύκολα. Επίσης η χρησιμοποίηση ροκανιδιού στα κλουβιά δεν επιτρέπει τη συχνή αλλαγή τους με αποτέλεσμα την πιθανή αύξηση του βακτηριακού πληθυσμού στον πάτο των κλουβιών. Επομένως εάν χρησιμοποιείτε ροκανίδι, πρέπει να καταβάλετε ιδιαίτερη προσπάθεια για να ελέγχετε τα περιττώματα καθημερινά, καθώς επίσης και να εκτελείτε συχνούς καθαρισμούς.
Τα φυσιολογικά περιττώματα αποτελούνται από τρία βασικά μέρη: το στερεό περιττωματικό τμήμα, το υπόλευκο τμήμα ουρικού οξέως και το υγρό τμήμα (ούρα). Το περιττωματικό τμήμα είναι συνήθως πράσινο στα σποροφάγα πουλιά, δεδομένου ότι ο σπόρος δεν μεταδίδει κανένα χρώμα στα περιττώματα και έτσι το πράσινο χρώμα της χολής υπερισχύει. Εντούτοις εάν το πουλί φάει τροφές εκτός από σπόρους, το χρώμα του περιττωματικού τμήματος αλλάζει. Παραδείγματος χάριν, ένα πουλί που τρώει pellets θα έχει καφετιά περιττώματα, ένα πουλί που τρώει φράουλες θα έχει κοκκινωπά περιττώματα. Η μορφή των περιττωμάτων ποικίλει ανάλογα με το είδος του πουλιού και την διατροφή του. Ένα πουλί που τρώει φρούτα, λαχανικά και άλλες χυμώδεις τροφές θα έχει τις πιο υδαρά περιττώματα. Οι κοκκοποιημένες τροφές (pellets), εκτός από την πρόκληση καφετιών περιττωμάτων, μπορούν επίσης να προκαλέσουν αυξημένη πρόσληψη ύδατος και ως εκ τούτου πιο υδαρά περιττώματα με ένα λιγότερο διαμορφωμένο περιττωματικό τμήμα και αυξημένη ποσότητα ούρων.
Περιττώματα που αλλάζουν ξαφνικά μορφή και χρώμα θα μπορούσαν να υποδηλώσουν ασθένεια. Η ποσότητα του περιττωματικού τμήματος πρέπει να ελέγχεται. Εάν το πουλί δεν τρώει, μπορεί να υπάρξει ένα πενιχρό περιττωματικό στοιχείο ή περιττώματα που αποτελούνται κυρίως από ούρα με μια μικρή ποσότητα χολής. Είναι φυσιολογικό για ένα πουλί "να ουρεί" μόνο ούρα και ουρικούς κρυστάλλους χωρίς το περιττωματικό τμήμα. Εντούτοις, αυτό είναι ένα περιστασιακό γεγονός και μόνο εάν συνεχιστεί υπάρχει πρόβλημα. Θυμηθείτε ότι αν και η μειωμένη ποσότητα περιττωμάτων ή του περιττωματικού τμήματος δείχνει μειωμένη πρόσληψη τροφής, μπορεί επίσης να δείξει αντικανονική διαδικασία αποβολής της τροφής (εμετό). Τα υδαρά περιττώματα πρέπει να αξιολογούνται προσεκτικά για να καθοριστεί εάν οφείλονται σε γαστρεντερική διαταραχή ή σε αυξημένη παραγωγή ούρων (polyuria). Ένα ελαφρώς σχηματισμένο περιττωματικό τμήμα με μια αυξημένη ποσότητα ούρων ή ουρικού οξέως μπορεί να δείχνει ένα νεφρικό ή μεταβολικό πρόβλημα όπως ο διαβήτης.
Τα υδαρά περιττώματα μπορεί να υποδηλώνουν μια γαστρεντερική μόλυνση. Περιστασιακά, τα πουλιά με μια εντερική διαταραχή μπορούν να εμφανίζουν ένα γκριζωπό επίστρωμα στο περιττωματικό τμήμα λόγω υπερβολικής ποσότητας βλέννας. Όταν ένα πουλί πάσχει από ασθένεια του παγκρέατος, έχει χαρακτηριστικά περιττώματα σχήματος "popcorn" που είναι ογκώδη και από λευκό ως γκρίζο χρώμα. Οι μη χωνεμένοι σπόροι ή η άμμος στα περιττώματα θα μπορούσε να υποδηλώσει πεπτική δυσλειτουργία.
Το αίμα στα περιττώματα προέρχεται συνήθως από την ωοθήκη και μπορεί να οφείλεται σε φλεγμονές, έλκη ή όγκους. Αίμα μπορεί επίσης να εμφανιστεί στα θηλυκά πουλιά εάν υπάρχει δυσκολία στην ωοτοκία. Στους παπαγάλους macaw, το αίμα στα περιττώματα θα μπορούσε να οφείλεται σε όγκους του επιθηλιακού ιστού, ιογενούς αιτιολογίας. Άλλα αίτια αυτής της κατάστασης περιλαμβάνουν την δυσκολία κατά την αφόδευση και την παρουσία κοκκιοποιημένου ιστού (εμφανίζεται σχεδόν όπως μια φράουλα) γύρω από την αμάρα.
Το ουρικό τμήμα (ουρικοί κρύσταλλοι) πρέπει έχουν λευκό χρώμα. Εάν το ουρικό τμήμα είναι κίτρινο ή πράσινο (neon), αυτό μπορεί να υποδηλώνει ηπατίτιδα. Το πράσινου χώματος ουρικό τμήμα, μπορεί να "δείχνει" ψιττάκωση. Το αίμα στα ούρα ή το ουρικό τμήμα (αφού διακριθεί από το αίμα του περιττωματικού τμήματος) είναι ενδεικτικό σημάδι νεφρικής διαταραχής ή τοξικότητας, ιδιαίτερα από δηλητηρίαση βαρέων μετάλλων όπως ο μόλυβδος.
Ασυνήθιστα πρηξίματα - εξογκώματα
Τα πουλιά μπορούν να αναπτύξουν αποστήματα, κύστεις φτερών και όγκους, έτσι οποιοδήποτε ασυνήθιστο πρήξιμο πρέπει να αξιολογείται κατάλληλα. Αποθέματα λίπους μπορούν να αναπτυχθούν στο στήθος ή και την κοιλία και πρέπει να θεωρούνται "πρόβλημα". ’λλες κοιλιακές διογκώσεις θα μπορούσαν να δείξουν την παρουσία ενός όγκου ή ενός αυγού. Πολλές φορές αυτά τα εξογκώματα δεν ανιχνεύονται έως ότου μεγαλώσουν αρκετά. Παρακολουθήστε στενά τα πουλιά σας δεδομένου ότι όσο νωρίτερα αντιμετωπίζονται αυτά τα προβλήματα, τόσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό επιτυχίας.
Συμπέρασμα
Το κείμενο αυτό παρέχει μερικές βασικές οδηγίες για να σας βοηθήσει να καταλάβετε καλύτερα κάποια συμπτώματα των ασθενειών στα κατοικίδια πουλιά. Εάν παρατηρήσετε οποιαδήποτε από αυτά τα σημάδια ή έχετε ερωτήσεις για την κατάσταση της υγείας των πουλιών σας, μην διστάστε να ενημερώσετε τον κτηνίατρό σας γιατί ένα άρρωστο πουλί που θεραπεύεται έγκαιρα και σωστά, έχει μια πολύ μεγαλύτερη πιθανότητα αποκατάστασης. Η ετήσια φυσική εξέταση συμπεριλαμβανομένης της αιματικής και περιττωματικής ανάλυσης, συστήνεται για όλα τα πουλιά. Τα νέα πουλιά πρέπει να εξετάζονται αμέσως μετά από την αγορά, έτσι ώστε να αξιολογείται κατάλληλα η κατάσταση της υγείας τους. Η έγκαιρη ανίχνευση είναι το κλειδί. Τέλος, αναπτύξτε μια αίσθηση για το τι είναι φυσιολογικό για τα πουλιά σας. Οι αποκλίσεις από τον κανόνα μπορούν να δείξουν την ασθένεια. Όσο περισσότερο φροντίζετε και "συνεννοείστε" με τα πουλιά σας, τόσο καλύτερα θα κατανοείτε και θα ανιχνεύετε τα πιθανά προβλήματ
